Miejska Biblioteka Publiczna

Akcja powieści rozgrywa się w XVIII wieku w Polsce i we Francji, za panowania młodego Ludwika XV i jego żony, Marii Leszczyńskiej. Każda część trylogii stanowi całość samą w sobie, łączą je jednak postacie bohaterów, których losy ukazane są na jakże barwnym tle epoki.

Afra Tukanowiczówna, polska dziewczyna ze skromnego dworku, ucieka do Francji przed narzuconym małżeństwem. Towarzyszy jej Józiuk, przyjaciel z lat dziecinnych. Józiuk jest ułomny i głęboko ukrywa beznadziejną miłość do Afry. We Francji piękna dziewczyna dostaje się na dwór królowej Marii, poznaje Wersal i jego splendory. W nagłym niebezpieczeństwie ratuje ją Patrycy, młody człowiek ścigany nienawiścią hrabiego de Merode. Patrycy nie zna ojca, jego matka pod naciskiem rodziców poślubiła pana de Merode, a ten, odtrącony przez kochaną do szaleństwa żonę, przysiągł zemstę pasierbowi. W oczach wszystkich Patrycy uchodzi za syna hrabiego. Zemsta pana de Merode jest doprawdy szatańska: oto doprowadza on do tego, że Patrycy, uznany za nękającego paryżan bandytę, Kawalera, zostaje osadzony w Bastylii, skąd ucieka, dzięki pomocy Afry, Józiuka i francuskich przyjaciół. Hrabiemu udało się przeprowadzić zbrodniczy zamiar, gdyż prawdziwego Kawalera trzyma w ręku: wie mianowicie, że osławiony bandyta błyszczy na paryskich salonach jako wicehrabia de Prady.

Bohaterów otacza cały szereg postaci historycznych, wśród których na plan pierwszy wysuwa się zdetronizowany król Polski, Stanisław Leszczyński. Fikcja splata się z historią, powstają obrazy jak ze starego gobelinu. Pałac wersalski z całym jego przepychem, Luwr, zaułki Paryża, a nawet galery - oto sceneria, w jakiej rozgrywają się trzymające w napięciu przygody bohaterów powieści.

Powstała w 1946 r. powieść należy do najważniejszych utworów Stanisława Dygata (1914-1977). Jej treścią są przeżycia młodego Polaka w niemieckim obozie dla Francuzów i Anglików w Konstancy nad Jeziorem Bodeńskim (co związane było zresztą z wojennymi perypetiami autora, posiadacza francuskiego paszportu w okupowanej Warszawie). Refleksje i marzenia bohatera, wywodzące się z rodzimych wzorców literackich, są tu skonfrontowane z codziennością życia w otoczeniu internowanych kolegów-cudzoziemców. Autor obnaża polską mitologię narodową, prowadząc do sytuacji groteskowych i tragikomicznych. Interesuje go zdejmowanie z postaci bohaterów kolejnych masek, wydobywanie schematów myślenia, obrona autentyczności i wolności jednostki. Jest to literatura charakteryzująca się trzeźwością i sceptycyzmem, nasycona przy tym nutą melancholii, poezji, a także subtelnego humoru.

Autor chcąc dać obraz nastrojów z okresu "odwilży" i przemian po śmierci Stalina, obserwowanych i osądzanych przez bohatera przebywającego na placówce dyplomatycznej w Indiach, uczynił bohaterem nie Polaka, lecz Węgra. Akcja, tej wciąż chętnie czytanej, a niegdyś nabywanej spod lady książki, łączy motywy miłosne z wątkami politycznymi.